Кабинет теолога

Уаалейкум ассалам, уважаемый Мурат!

1) Какова роль и функции исламского образования в формировании нравственной, высокодуховной и толерантной личности?

Ислам выделяется своим наставлением, призывом к образованию, получению знаний и грамотности. Знаменитый хадис Пророка Мухаммада (с.а.с.) гласит: «Приобретайте знания, ибо это – богобоязненность, стремление к ним – это поклонение (ибадат), обсуждение их – это славословие (тасбих), расспросы, связанные с ними, – это джихад, обучение им незнающего – это милостыня (садака), передача их достойному – это деяние, которое приближает к Аллаху. Знания очерчивают границу между дозволенным (халал) и запретным (харам), они – светила на пути в Рай, развлечение при одиночестве, друг на чужбине, твой собеседник, когда ты один, проводник в радости и горе, оружие против врагов и твое украшение среди друзей». Помимо этого, ислам уделяет особое внимание разуму, благим намерениям, социальной справедливости, а также соблюдению прав человека и уважению окружающих. Религия через знания прививает толерантное сознание по отношению к представителям других конфессий. Тексты Священного Корана, призывая мусульман к единству и солидарности, наставляют к проявлению смиренности и доброты к родителям, почету старших, снисходительности к младшим, соблюдению единства и согласия. Вышеперечисленное, являясь основополагающими ценностями исламского образования, играют особую роль в формировании духовного воспитания современного общества, личности человека, его жизненного пути.

2) Существуют ли модели исламского образования, которые стоило бы внедрить в казахстанское исламского образование?

Любое образование, воспитание и формирование человеческого сознания требует времени и кропотливого труда. В современном мире не существует универсальной моделей исламского образования, кроме той, которая была предложена Пророком Мухаммадом (с.а.с.). А именно образование и воспитание на собственном примере, словами и деяниями.

3) Нуждается ли современное казахстанское и в целом мировое исламское образование в модернизации?

По мнению многих ведущих ученых исламского мира мировое, а в след за ним и казахстанское исламского образование нуждается в модернизации. Модернизация, постоянное развитие, улучшение методик и принципов преподавания исламских ценностей – это непрерывный процесс, поскольку ислам развивается в ногу со временем и стагнация в образовании может привести к закостенелости, консерватизму в самой религии, что противоречит одной из основных ее принципов – быть последней религией до судного дня. Поэтому модернизация исламского образования – это условие сохранения статуса ислама как последней религии бренного мира.

Мәзһаб деген ол шариғи үкімдердің топтамасы, ал Құран мен сүннет біреу болса неліктен төрт мәзһаб қалыптасқан және себептері неде дегенге келер болсақ: шариғаттың негізгі үкімдері (усуль) және қосалқы үкімдері (фуруғ) деп екіге бөлінеді. Ғалымдар арасында негізгі үкімге қатысты (усульда) еш еліспеушілік жоқ, мысалы намаздың парыз екендігінде, оның бес уқыт және ракағаттарына қатысты. Араларындағы айырмашылықтары қосалқы үкімдерге (фуруғқа) қатысты сұрақтарда. Ол да өз кезегінде мұсылмандардың географиялық орналасқан жерлеріне, салт-дәстүрлеріне, мәдениеттеріне байланысты. Олай болса мәзһабтар арасындағы негізгі айырмашылығы ретінде осыларды атауға болады себебі әр мұсылман өзіне тән ерекшеліктері болуы міндетті. Және шариғаттың негізі болған Құран мен сүннеттің мағынасын түсінуде Алланың құлдарына берген түсініктері де үлкен рөл ойнайды, алайда ол айырмашылық шариғаттың фуруғтарына қатысты.

Қазақстандықтардың ханафи мәзһабың ұстануларын жоғарыда айтылғанға негіздесек, көшпенді қазақтың салтына ең қолайлы, жылдың төрт мезгілі болатын берекелі жерге лайықты болғандықтан дегенге негіз бар.

Әуелден шииттердің тарихы мен олардың діни ұстанымдарын анықтасақ сүнниттерден айырылған жақтары бірден белгілі болады.

Пайғамбар Мұхаммет дүние салғанн кейін, мұсылмандар арасында діннің тізгінің кім ұстап, кім халифа болады деген сұрақ пайда болды. Сахабалардың бір тодбы Меккеден қоныс аударып келген мухажирлер десе, бір тобы Мәдинаның жергілікті халқынан яғни ансарлардан болғаны дұрыс деді. Сол уақытта пайғамбаррымыздың әулетінен болған Әлиді халифа болуға лайығырақ дегендер де бар. Міне солар Әлиді жақтаушылар шынайы «шииттер» десе болады. Оларды Муфаддила (Парасат иелері): Алиді сахабалардың ең жоғарысы және халифа болуға бірден-бір лайықты адам екендігіне сенетіндер. Бұлар барлық сахабаларды құрметтейді. Муфаддилалар уақыт өте келе сунниттермен қосылып кетеді.

Кейінірек шиитер басшыларға қарсы шығатын саяси топқа айналып, өзара бирнеше топқа бөлінген. Қазіргі таңда кең тарағандары имамия және иснаашрия.

Енді саясаттанған шииттер мен сүнниттердін арасындағы негізгі айырмашылықтарына тоқталсақ:

Халифалыққа лайықтылар

Сүнниттер халифалықтың сайлау арқылы болатының мақұлдап, алғашқы әділ төрт халифаның халифалығын мойындайды.

Шииттер халифалық, төртінші халиф Әлимен пайғамбарымыздың қызы Фәтиманың ұрпағынан ғана болуы тиіс деп есептейді. Және шииттер алғашқы әділ үш халифаның халифалығын заңды деп санамайды.

Уақытша неке

Сүнниттерде уақытша неке пайғамбарымыздың көзі тірісінде тиылған, заңсыз деп қабылданады. Шиитерде рұқсат етіледі және қанша әйелге уақытша негкеге тұруға болатындығы да шектелмеген.

Мәзһаб

Сүнниттер негізгі төрт мәзһабтарын ұстанады; ханафи, шафиғи, мәлики және ханбали мәзһабтарын.

Шиитерде Жағфари мәзһабы таралған.

Имамдардың пәктігі

Сүнниттер (пайғамбарлардан) басқа барша адам баласы қателіктен сақталмаған деп біледі.

Шииттер имамдар күнәдан пәк болады деп сеніп, амал, иман және барша істерде қателеспейді деп біледі.

Қасиетті жерлер

Сүнниттер арнайы зиарат сапары Меккедегі харам мешітіне, Мәдинадағы пайғамбар мешітіне және Ақса мешітіне жасалады деп біледі.

Шиитер Меккедегі, Мәдинадағы және Ақса мешітіне қоса Ирақтағы Кербала қаласындағы Хусейн имамның кесенесіне арнайы зиарат жасайды.

Тақйя

Сүнниттерде тақия жасауға тек өлім қауіпі болғанда ғана кейбір ғалымдар рұқсат берген. (тақия – өміріне, мемлекетке тікелей қауіпті жағдайда дінді жасыру).

Шииттерде тақия жеке мүддесі үшін немесе жамағатының мүддесі үшін жасала береді. Тіпті тақия діннің негізі, міндетті іс деп те қаылданады шииттердің аз таралған жерлерде.